Overpelt
U beseft nog niet half wat voor unieke apparaten er in het
Radiomuseum van Jo Ruffini staan. Vandaag heeft hij het o.m. over de
Ediphone dicteermachine van Edison. "Daarmee wil ik het
transversaal (berg en dal) schrift uitleggen," zegt Jo. "Bij een opname - bv. de directeur spreekt een brief in voor zijn secretaresse - zit de spreker voor zijn
spreekmachine/dicteerapparaat en spreekt hij in een soort kleine trechter. De luchttrillingen (geluidsgolven) gaan door de slang naar het membraan, waar een
beitel aan bevestigd is. Deze beitel snijdt op het ritme van de spreker de was (spaan) van de wasrol af. De wasrol wordt vervolgens van de wals afgehaald en op de wals van het
terugluisterapparaat (in dit geval het toestel van de secretaresse) geschoven voor de weergave van de opgenomen stem. De aftaster zit aan een membraan bevestigd dat de lucht in de slang met hetzelfde ritme weer in beweging zet. Aan het einde van de slang zit een hoofdtelefoon om zo de gedicteerde brief te kunnen uittypen. De stem is opgenomen op de wasrol volgens
diepteschrift (transversaal) en kan bewaard worden om later weer terug te horen. Het opgenomen geluid kan van de wasrol ook weer gewist worden via een gelijkaardige beitel.. Dit gebeurde met de Ediphone Shaver
(foto boven). Wasrollen waren er in diverse uitvoeringen: de Standard met een duur 2 minuten, de Concert (id.), de Amberol (4 min.) die uit celluloid was gemaakt... Bij de weergave van het diepteschrift trad er nog wel wat vervorming op, omdat de snijbeitel nogal wat weerstand ondervond bij het snijden door de dieptegravure van het geluid. Maar dat nam men dan voor lief. Het was toch een mirakel voor die tijd (omstreeks 1900) om de stem vast te leggen.
Gelijktijdig kwam uitvinder E. Berliner met het horizontale schrijfsysteem op vlakke plaat. Die had dat vervormingsprobleem niet. De snijbeitel bewoog daar op een horizontaal vlak en ondervond dezelfde weerstand door de gelijke gomdikte van de plaat.
We gaven al eerder aan dat het opnemen op plaat het gewonnen heeft. Kijk maar eens op de antiekmarkten: daar worden nog steeds volop grammofoonplaten aangeboden. Overigens waren de platen als mechanische geluidsdragers minder kwetsbaar dan de wasrollen.
Een nieuwe industrie voor het massaal produceren van grammofoons en -platen was geboren. Het duurde vele jaren voor er evolutie in die opnametechniek kwam. Daarover later in deze reeks."
(Wordt vervolgd...)
Op de foto's: vlnr de Ediphone dicteermachine, de beitel waarmee men wasrollen kon "wissen" en het terugluisterapparaat.