Overpelt

Al de zestiende aflevering van Jo Ruffini's reeks "Op de goeie golf"! De apparaten die hij hier presenteert, zijn in zijn radiomuseum in het Lindel te zien. Vandaag gaat het over telegraferen.
Jo: "Telegraferen betekent eigenlijk  ver schrijven. Ongetwijfeld heeft u wel eens in een handleiding van een apparaat gelezen “Voldoet aan alle richtlijnen inzake elektromagnetische velden." Zonder magnetisme en elektriciteit werkt geen enkel apparaat. Dus ook de telegraaf hiernaast heeft beide nodig. Deze Morsetelegraaf is van het Oostenrijkse merk vFuFv en maakt gebruik van gelijkstroom uit een batterij. Zoals de naam al aangeeft werkt hij volgens het Morse-schrijfsysteem, dat gebaseerd is op een alfabet van punten (korte aanslag) en strepen (langere aanslag). Dat was een prachtige uitvinding van de Amerikaan Samuel Morse, die als eerste elektromagneten toepaste voor het telegraferen. In 1835 toonde hij zijn eerste redelijk bruikbaar toestel. Morse ging er vanuit dat hij in staat was via elektromagnetisme een stuk weekijzer op een ver verwijderde afstand magnetisch te laten worden wanneer hij dat wilde. De telegraaf werd in werking gesteld door middel van een seinsleutel (eerste foto hieronder), die in serie geschakeld was met met de batterij die de stroom moest leveren. Als de sleutel werd ingedrukt, liep er een stroom door een draad naar de ver verwijderde spoel; deze trok dan de weekijzeren hefboom aan, waaraan een in inkt gedoopte stift zat. De stift drukte vervolgens het resultaat van de aanslag tegen een draaiende papieren band: puntjes of streepjes.
De verbindingen kwamen tot stand langs draden die aan isolatoren op hoge palen waren bevestigd. Door het morse-alfabet  zijn er nog andere mogelijkheden opgedoken om met elkaar te communiceren. Zo kon men voor geluidssignalen een "Tikker" gebruiken, die een tikkend geluid maakte. Zo'n Tikker - hier van  het merk G.Lorenz - ziet u op de rechtse foto hieronder. Werken met morse vereiste constante concentratie omdat er niets werd opgeschreven. Bovendien gebruikte men morsesignalen niet alleen via geluid, maar ook via lichtsignalen, bijvoorbeeld in de scheepvaart.
Door morse te gebruiken zijn er in de loop der tijden heel wat mensen gered kunnen worden. Denk aan de ondergang van de Titanic, maar ook aan de treinkaping bij het Nederlandse De Punt op 23 mei 1977. Na 20 dagen konden de gegijzelde treinreizigers daar worden bevrijd door mariniers, mede dankzij morse-lichtsignalen van een van de gegijzelden. Hij had een gaatje gemaakt in het papier van de afgeplakte ramen en voor het seinen van zijn signalen een spiegeltje gebruikt, waar zonlicht op viel.
Het gebruik van morse is omstreeks 2000 officieel buiten werking gesteld voor radioverbindingen. Het systeem wordt wel nog gebruikt in de scheepvaart en door radiozendamateurs. Eigenlijk was de telegraaf, waarover we het in het begin hadden, de voorloper van de digitale communicatie."
(Wordt vervolgd)