be-MINE vraagt een omgevingsvergunning aan voor het be-NATURE project, en meer specifiek voor de kern en de ontsluiting van de kapeltoren in de majestueuze Kolenwasserijen 1 en 3. Een paar jaar geleden lag de sloop nog op tafel, vandaag werd een interessant project voorgesteld. Op een druk bijgewoonde persconferentie werden de nieuwe plannen onthuld. De herbestemming van de effectieve gebouwdelen is nog geen deel van de vergunningsaanvraag. Eén jaar geleden werden de eerste plannen ontvouwd van be-NATURE, een restauratieprincipe waarbij de lokale natuur gecontroleerd wordt binnengebracht in een gedeelte van het mijnerfgoed. Het behoud van de beeldwaarde van de gebouwen stond centraal. Na een intensief consultatietraject met erfgoedverenigingen, de Vlaamse Bouwmeester, de kwaliteitskamer van stad Beringen, overheden en administraties, werden de plannen verfijnd en ligt er nu een breed gedragen totaaloplossing op tafel.
"De kolenwasserijen worden met respect voor het verleden grotendeels opnieuw toegankelijk gemaakt voor bezoekers, met een fietspad via de historische kolensporen, een belevingswandeling doorheen het hart van het gebouw en een 360°-uitkijkpunt in de kapeltoren, het hoogste plekje van de mijnsite. De mijnsite van Beringen omvat 100.000 m² aan bestaand gebouwenpatrimonium", zegt Karolien Sas, directeur be-MINE.
De site wordt herontwikkeld door be-MINE NV, een samenwerking tussen de Limburgse investeringsmaatschappij LRM, en de private ontwikkelaars Ciril en Van Roey Vastgoed. De voorbije 10 jaar maakte het voormalige mijnterrein een ware metamorfose door: het ontpopte zich tot een aantrekkelijke en economische waardevolle toeristisch-recreatieve site, met veel beleving en ontspanningsmogelijkheden en dit met respect voor de erfgoedwaarde.
Historische reconstructie in 3D
Het architectenconsortium ARAT/DELVA heeft dit creatief concept in opdracht van be-MINE bedacht, vormgegeven en uitgewerkt. ARAT heeft het monnikenwerk verricht om de volledige kolenwasserijen in 3D in kaart te brengen. Deze studieronde en inventarisatie heeft twee jaar in beslag genomen. Het volledige productieproces en de uitrusting werden in kaart gebracht, en in een historisch perspectief geplaatst. Een eerste deel van het gebouw werd in 1923 in gebruik genomen. Gaandeweg zijn er installaties, indikkers, werkplaatsen, ladingsgebouwen, kolenbunkers en andere productiefaciliteiten bijgekomen. In 1989 ging de mijnsite van Beringen op slot. Dankzij deze oefening hebben de architecten een diepgaand inzicht gegeven in de erfgoedwaarde van gebouwen en installaties, wat essentiële informatie is om respectvol en doordacht te kunnen ingrijpen en restaureren.
Philip Baelus, architect en zaakvoerder van ARAT Architecten: “We hebben ongeveer twee jaar in de Kolenwasserijen doorgebracht en hebben op basis van al het studiewerk een digitaal 3D-model gebouwd. Het volledige gebouw, het volledige productieproces en de historiek werden tot in het kleinste detail in kaart gebracht. Die kennis is onontbeerlijk om met respect voor de erfgoedwaarde van gebouw en installaties restauratiekeuzes te maken. We hebben er in het ontwerp voor gezorgd dat de belangrijkste schakels van het productieproces niet alleen behouden blijven, maar ook beleefbaar en bekijkbaar worden.” DELVA nam de niet alledaagse integratie van het landschap voor zijn rekening en maximaliseerde de dialoog tussen erfgoed, natuur en water. Steven Delva, founder van Landscape Architect en Stedenbouwkundige van DELVA: “Water was voor de Kolenwasserij de basis van haar werking. Voor be-NATURE hebben we een nieuw en spectaculair watersysteem ontworpen dat - samen met het inzetten van de voormalige betonnen kolenbunkers als groenvoorzieningen en het openen van de kern voor lichtinval - de ideale voedingsbodem creëert voor een driedimensionale en seizoensgebonden natuurbeleving. Zo ontstaat er van Sporenpark tot Kapeltoren een continue symbiose tussen het industrieel erfgoed en gebiedseigen vegetatie.”
Belevingserfgoed voor brede publiek
Het be-NATURE-concept werd gelanceerd in 2021, naar aanleiding van het tienjarige bestaan van be-MINE. In de restauratieplannen wordt gekozen voor het absolute behoud van de beeldwaarde en het volume van het gebouw. In kolenwasserij 1 wordt het dragend skelet van balken en kolommen grotendeels behouden, worden onveilige vloerplaten en verloederde installaties opgeruimd. De gevels aan de noordzijde worden over de volledige hoogte gerestaureerd met het oog op het behoud van de beeld- en ensemblewaarde. De façade wordt ondersteund door drie zorgvuldig gerestaureerde travéeën en er worden intensieve beton- en staalherstellingen uitgevoerd; op die manier kunnen delen van het gebouw in de toekomst ook een herbestemming krijgen. Een aantal resterende geselecteerde installaties en het merendeel van de structuur zal men gecontroleerd invullen door de bloeiende lokale natuur errond. Het voorbije jaar werd het be-NATURE-concept verder verfijnd. Er werd inspiratie gehaald, niet alleen uit het studiewerk van de architecten, maar vooral ook uit de gesprekken met erfgoedverenigingen, ex-mijnwerkers, het Agentschap Onroerend Erfgoed, de Kwaliteitskamer van stad Beringen, Toerisme Limburg en vele andere beleidsverantwoordelijken en stakeholders.