Onder de vleugels van de Stichting Charlotte van der Seijs vond deze voormiddag in het Raadhuis een boeiende lezing plaats van journalist en schrijver Joël De Ceulaer. In zijn betoog “Een sluipend gevaar: de uitholling van de democratie” hield De Ceulaer een vurig pleidooi voor vertrouwen in ons democratisch systeem. Niet ondanks, maar juist dankzij haar gebreken blijft de democratie volgens hem vitaal, weerbaar en menselijk. “De democratie is niet in crisis,” zei hij. “Ze doet precies wat ze moet doen: rommelen, botsen, veranderen. We besturen onszelf, en dat is de grootste kracht van democratie.”
(Foto's Robert Boons)
De Ceulaer vertrok vanuit de stelling dat de gebreken van de democratie geen fouten zijn die we moeten wegwerken, maar eigenschappen die haar levend houden. “
Democratie is per definitie onvolmaakt. En dat is haar redding. In een perfect systeem is geen ruimte voor tegenspraak.” Hij verwees naar Churchill, die ooit zei dat democratie de slechtste regeringsvorm is – behalve alle andere.
Boosheid bij kiezers ziet hij niet als een teken van verval, maar van betrokkenheid. “Boze burgers tonen dat ze nog geven om politiek. Ze zijn niet apathisch, ze willen gehoord worden. Dat is precies de bedoeling van een democratie.”
De Ceulaer noemde de democratie “het enige systeem dat door amateurs wordt bestuurd – en dat is maar goed ook.” Ministers en burgemeesters komen niet uit een eliteklasse van beroepsbestuurders, maar uit de samenleving zelf. “Dat het land geleid wordt door mensen zoals wij, met al onze fouten en beperkte kennis, is juist de essentie van het systeem. We besturen onszelf.”
Dat betekent ook dat kiezers fouten mogen maken. “Een domme stem bestaat niet,” zei hij. “Iedereen stemt met zijn eigen gevoel, zijn eigen belang, zijn eigen ervaring. En dat is precies de bedoeling.”
Veel mensen spreken over ‘de verdeeldheid van de samenleving’ alsof die iets slechts is, maar De Ceulaer draaide het om. “Verdeeldheid is geen ziekte, het is de zuurstof van de democratie. In een dictatuur denken mensen hetzelfde. In een democratie botsen meningen – vreedzaam. Dat is geen probleem, dat is het wonder.”
Hij vertelde hoe hij telkens ontroerd raakt op verkiezingsdag, als mensen met uiteenlopende overtuigingen naast elkaar hun stem uitbrengen. “We weten dat we verschillend denken, en toch leven we samen. Dat is iets om trots op te zijn.”
Toch schuilt in elk systeem een gevaar: de verleiding van
machtsmisbruik. De Ceulaer waarschuwde voor voorstellen die de rechtsstaat uithollen, zoals het verbieden van organisaties zonder rechterlijk oordeel. “Vandaag gaat het om extremisten, morgen misschien om jou. De liberale rechtsstaat beschermt de minderheid tegen de meerderheid. Dat is geen detail, dat is de kern van onze vrijheid.”
Aan het slot klonk een nuchtere maar warme boodschap: democratie is traag, rommelig, soms frustrerend – en daarom onvervangbaar. “We mogen mopperen over politiek,” zei De Ceulaer met een glimlach. “Maar zolang we dat kunnen doen zonder angst, weten we dat het systeem werkt.”