‘Op zondag kwamen de Engelsen met hun tanks. We konden ze niet verstaan. Woensdagavond kwam “den Duits” terug. De gevechten waren hard en ongewis.’ Het is een stukje uit een oorlogsverhaal dat ik optekende uit de mond van Mieke Suls. Zij bracht met een deel van haar familie een aantal heel benauwde dagen door in een schuilkelder in Lommel-Kolonie.
Oberleutnant Von der Heydte had aan de noordwestrand van Lommel nooit gedacht dat de Britten uit het oosten zouden komen. Hij zat daar met zijn Duitse gevechtseenheid, een groep paracommando’s in de hei en bossen verscholen. De Britse Irish Guards hadden met hun tanks een omtrekkende beweging via Overpelt gemaakt in de richting van brug 9 over het Maas-Schelde-kanaal. De opzet was om terugtrekkende Duitse eenheden die nog verbitterde gevechten leverden rondom het zuidelijker gelegen Hechtel, de pas af te snijden.
Lieutenant colonel J.O.E. Vandeleur, de commandant van die eenheid Irish Guards zag op die zondag van de 10e september dat de brug niet bijzonder werd bewaakt. Er stond wel een 88 mm geschut én de brug was ondermijnd, maar de Guards konden met een verrassend snelle manoeuvre de houten brug veroveren. Britse genie haalde de mijnen onder de brug vandaan. De verovering door de Britten was een enorme tegenvaller voor de Duitsers, die totaal overbluft waren. Mieke maakte die zondag al kennis met de Britten. Zij was net 16 jaar oud op dat moment.
De Duitsers wilden koste wat het kost de brug heroveren en ongeschonden in handen krijgen. Zowel aan zuidzijde als de noordzijde van het kanaal werden heftige pogingen gedaan de Britten er weg te krijgen. De gevechtsgroep van Von der Heydte kreeg versterking van SS-troepen en ging op woensdagochtend volop in de aanval. De schuilkelder waar Mieke zat lag in de aanvalslijn van de Duitsers. De Britten bleven weerstand bieden. Dit bruggenhoofd in de richting van Nederland werd op zaterdag 17 september de startlijn voor de grondoperatie van Market-Garden, de opmars naar Arnhem. De Britten moesten defensief straf aan de bak om hun positie daar te behouden. Op vrijdag luwde de aanvalslust van de Duitsers; op zaterdag moesten de Irish Guards met hun tanks en infanterie als eersten op weg richting Valkenswaard. Langs Lommel-Kolonie trokken zij op, maar ook daar ondervonden zij enorme weerstand. Er werden veel Britse tanks vernietigd op dat stuk in de richting van de grens. Pas nadat een aantal vliegtuigen bombarderend over de Duitse stellingen was getrokken brak het verzet en kon de opmars verder worden gezet.
Mieke kon met haar vader, moeder, broers en zussen ongedeerd maar met grote schrik wegkomen. Zij vonden tijdelijk onderdak bij een boer aan de zuidkant van het kanaal. Achteraf bleek dat hun huis ook redelijk ongeschonden uit de strijd vandaan was gekomen. Er waren ook veel burgerslachtoffers gevallen. Zo is er een Duits pantservoertuig een schuilkelder ingereden waar twaalf burgers de dood vonden. Die week was een van de meest traumatische perioden uit de oorlog voor de Lommelaars die aan de Barrier en in de Kolonie woonden.
Brug negen kreeg de bijnaam Joe’s Bridge naar de voorletters van de Britse commandant van de Irish Guards. Ik sta met mijn fiets onderaan de brug, die na de oorlog uiteraard vernieuwd is en niet meer op de oude plek ligt. In 1940 hadden de Belgen brug negen al vernield tegen de Duitse inval. De Duitsers hadden er een houten noodbrug voor in de plaats gelegd en dat was de brug die de Britten innamen. Na de oorlog heeft men de nieuwe ernaast gebouwd. De weg maakt nu ook een knik op weg naar de oprit. Er is een herdenkingsplaquette aangebracht onderaan de brug die verwijst naar het voorval in die septemberweek in 1944.
‘Joe’s Bridge in honour of the Irish Guards Groep commanded bij lieutenant colonel J.O.E. Vandeleur DSO which captured and held this bridge on 10th september 1944. Quis separabit’. Die laatste twee woorden – ‘wie zal scheiden’ – zijn de wapenspreuk van deze Ierse eenheid.
Op internet is veel informatie over deze voorvallen terug te vinden. Je hoeft maar ‘brug 9 Lommel’ in te tikken en je krijgt het voorgeschoteld. Ik heb daarbij ook een boek geraadpleegd:
‘J. Israël, De Brug tot Market Garden; Met de bevrijding van Lommel, Overpelt, Neerpelt en Valkenswaard.’Ik spring op de fiets en steek via Joe’s Bridge het kanaal over in de richting van Lommel-Kolonie.
© Willem van Lit - 220920