Overpelt

Jo Ruffini van het Radiomuseum in het Lindel heeft het hier vandaag over elektriciteit. "Zonder elektriciteit en magnetisme functioneert er niets, heb ik al eerder aangegeven. Maar elektriciteit  blijft ergens een mysterie. Je ziet het niet en je ruikt het niet. Zelfs ons hart krijgt elke seconde elektrische signalen waardoor de hartslag in beweging wordt gezet en gecoördineerd. Middels een elektrocardiogram kan men deze signalen weer zichtbaar maken. Zo zie je maar: zelfs wij werken ergens op stroom!
 We onderscheiden twee soorten elektriciteit: statische en dynamische. De eerste is in rust. Opgewekt in grotere of kleinere hoeveelheden is  ze direct weer weg, bijvoorbeeld bij bliksem. Een ander voorbeeld: door met een doek over een kammetje te wrijven wordt het kammetje elektrisch geladen. Daarna trekt het kleine stukjes papier aan en is het weer ontladen. Ook wanneer het knettert zodra je een synthetische trui uittrekt, zie je de aanwezigheid van statische elektriciteit. Het bestaan ervan was al ver voor onze jaartelling bekend. De naam elektriciteit is overigens afkomstig van het Griekse woord elektron voor barnsteen. Als men over zo’n barnsteen wreef, dan trok die kleine voorwerpen aan of stootte ze weer af.
Daarnaast is er dynamische of stromende elektriciteit, dat is elektriciteit in beweging. Bij statische elektriciteit ontlaadt deze en is ze verdwenen. Maar bij dynamische elektriciteit blijft de stroom voortdurend doorlopen. Van deze eigenschap maken we in ons dagelijks leven veel gebruik. Enkele voorbeelden: het branden van een lampje dat op een batterij is aangesloten, de motor van de wasmachine die door elektriciteit wordt aangedreven, de fietsdynamo die de energie levert om de fietslamp te laten branden, de dynamische elektriciteit die in onze huizen binnenkomt via een zekeringenkast(je) (en afkomstig is van een energiecentrale...) Op de foto hiernaast ziet u een oude tweegroeps-huisaansluiting, die uit een marmeren plaat met twee zekeringhouders bestaat; de elektriciteitsmeter ontbreekt.
In een elektriciteitscentrale staat een grote dynamo/generator die door turbines wordt aangedreven. De opgewekte elektriciteit komt dan via kabels ons huis binnen. Een eenvoudige voorstelling van de generator is de eerste foto linksonder; daarop ziet u een spoel waarin een magneet kan draaien. Brengt men deze magneet in beweging, dan gaat er in de spoel een stroom lopen. Sluit men op de spoel een meter aan, dan kunnen bezoekers in mijn museum zien dat er een kleine stroom gaat lopen.
Op de foto daarnaast, ook een dynamo, zijn duidelijk 3 hoefijzermagneten zichtbaar. Ze staan stil, maar nu draait de spoel. Draait men aan de hendel die via tandwielen met de spoel verbonden is, dan gaat hier ook een stroom door de spoel lopen. Via sleepcontacten loopt de stroom door de rode en de blauwe draad, waarop een bel is aangesloten.
Met de inductieklos van Ruhmkorff (de derde foto hieronder) kan men een hele hoge spanning van duizenden Volt opwekken met een  6 Voltbatterij. Zie de vonken overslag (blauw licht) tussen de twee punten. Deze hoge spanningen zijn bijvoorbeeld noodzakelijk om Röntgenfoto’s te kunnen maken in ziekenhuizen.
Ongeveer 100 jaar deed de elektriciteit haar intrede in de woningen. We kunnen nu ons niet meer voorstellen dat we géén stroom zouden hebben... "
(Wordt vervolgd)