De Grauwe Steen is een zwerfsteen die al in de Middeleeuwen gebruikt werd als grenssteen op het punt waar de vroegere gemeenten Heusden, Zolder, Koersel, Houthalen en Helchteren
samen kwamen.
De steen is ongeveer anderhalve meter hoog en enkele tonnen zwaar.
Ongeveer een half miljoen jaren geleden werd hij door een voorloper van
de huidige Maas aangevoerd vanuit het zuiden.
De steen staat op de rand van het militair domein, ten noorden van de
terril van Zolder, ten zuidoosten van Koersels Kapelleke. Je vindt hem
er op enkele tientallen meters, ten oosten van het einde van de Grauwe
Steenstraat.
De precieze coördinaten zijn 51° 4′ 21″ NB, 5° 20′ 21″.
De oudste bekende vermelding van de Grauwe Steen als markering van de gemeentegrenzen dateert van 1386: in het archief van de abdij van Sint-Truiden bevindt zich een akte uit dat jaar waarin Prinsbisschop van Luik en Graaf van Loon, Arnold van Horne, op vraag van de abt van Sint-Truiden, de grenzen van zijn 'Heerlijkheid Helchteren' en de gemeente Helchteren vastlegt.
Van de vijftiende tot de negentiende eeuw komt de Grauwe Steen regelmatig voor in vonnissen naar aanleiding van betwistingen in verband met de dorpsgrenzen.
Eeuwenlang vormde de zware steen een duidelijke, onverplaatsbare afbakening. Grappig genoeg kwam daar in 2014 een tijdelijk einde aan. De Grauwe Steen was verdwenen was!!!
Een militair had het grote blok – niet beseffend wat de betekenis ervan was – getakeld en mee naar huis genomen als siersteen.
Natuurlijk haalde dit de (lokale) pers, waarna hij werd terug gevonden. Hij werd opnieuw op zijn oorspronkelijke plaats gezet.
Grauwe Steen
Van waar komt deze steen en hoe raakte hij in onze contreien?
De Grauwe Steen is een pyrietkwartsiet. Hij bestaat uit kwartsiet en pyrietkristallen met dunne witte kwartsaders.
Aan het oppervlak van de steen zijn kleine vierkante putjes waar de pyrietkristallen weggeroest zijn. De donkergrijze pyrietkwartsiet, ook Reviniaankwartsiet genoemd, is een typisch Maasgesteente genoemd naar de plaats Revin in de Franse Ardennen, net over de grens met Frankrijk, een veertigtal kilometer onder Givet. De stenen van de 'Formatie van Revin' zijn gevormd in het Cambrium en zijn dus ongeveer 500 miljoen jaar oud. De zichtbare witte kwartsaders zijn rekspleten die door zuiverder kwartskristallen werden opgevuld. Zij zijn een indicatie van een relatief hoge ouderdom van het gesteente.
De steen is waarschijnlijk door de voorloper van de huidige Maas aangevoerd van de regio aan Belgisch-Franse grens naar de Lage Kempen. Hoe hij precies in onze regio terecht gekomen is, weten we natuurlijk niet exact maar mogelijk is hij na een van de laatste ijstijden (vermoedelijk 700.000 à 500.000 jaar geleden), ingekapseld in ontdooiende ijsschotsen, meegevoerd zijn met smeltwater tot de plaats waar hij nog steeds staat.
Wil je ernaar op zoek gaan? Dan vind je hem op enkele tientallen meters ten oosten van het einde van de Grauwe Steenstraat.
De precieze coördinaten zijn 51° 4′ 21″ NB, 5° 20′ 21″. (Danny Boelanders - foto Gust Ischen)