Enkele dagen terug, tijdens een wandeling in de
Vrundenweg in Pelt stootte
Jochen Heyligen op een stukje geschiedenis dat nog tastbaar aanwezig is in het landschap. En bij zijn thuiskomst schreef hij er dit over:
In Bosland zijn heel wat archeologische resten terug te vinden. Eén van die stille getuigen van het verleden zijn de schansen, versterkte dorpsverdedigingen uit woelige tijden. In Pelt waren er 11 schansen, maar vandaag zijn ze niet allemaal meer zichtbaar. Sommige verdwenen onder akkers of bebouwing. Gelukkig zijn er uitzonderingen, zoals de Herenter schans, die mooi werd hersteld en nog steeds getuigt van haar functie.
De Herenter schans ligt in ’t Herent, langs de Vrundenweg, in de vallei van de Prinsenloop. Ze werd opgericht in
1613, tijdens de Tachtigjarige Oorlog (1568–1648), een periode van oorlog en plundering. In 1587 werd Pelt zwaar getroffen door rondtrekkende bendes en muitende groepjes soldaten. Op 24 mei 1587 was er een aanval van Hollandse troepen en werden tientallen huizen afgebrand en vielen er dodelijke slachtoffers onder de bevolking. In de Kempen hadden ze geen kastelen of hoeves om in te schuilen, dus besloot elk gehucht zijn eigen schans aan te leggen als bescherming.
Volgende tekst vertelt over de verwoestingen waarna de oprichting van de schans gebeurde:
Anno 1587 den 24 maij worde tot Pelt ende Neerpelt veel husingen affgebrant deur hollantsche ruiters, sterck ses hondert peerde ende seuen hondert voetvolck, waer onder waren twee hondert musketiers. Daer bleuen vande huijsluijdens doot seuen personen ende de hollantsche soldaten worde drij affgescoten ende den (neue) van graue Hollack worden gescote die tot Oerscot int wederkeren stierff. Die van Ouerpelt cregen drij lanciers die langen tijt in de kerck achter den hoghen altaer op ijseren roeijen gelegen hebben, ende die huijsluijdens waren maer 100 sterck ende mosten wijcken opde scansen.
De schansen lagen vaak in moeilijk toegankelijke gebieden. Rond een hectare grond werd een gracht van 4 à 5 meter breed gegraven. De aarde werd gebruikt om een wal op te werpen, soms versterkt met palen, vlechtwerk en beplanting. Binnen de schans stonden huisjes, een oven, een waterput en andere voorzieningen om korte belegeringen te overleven.
De Herenter schans was rechthoekig van vorm, met een oppervlakte van zo’n 76 aren. Ze had een voorschans, een brede gracht van 8 meter, en bood plaats aan ongeveer 30 huisjes. De schans bleef in gebruik tot 1821. De laatste huurder was Henri Van Hees.
In 1920 werd het terrein gekocht door Henricus Swinnen-Peeten, die er een boerderij op bouwde. In de jaren '50 kwam de boerderij in handen van de familie Thijs. In 1991 begon de familie Thijs, samen met de toenmalige gemeente Neerpelt en de Vlaamse overheid, aan een restauratie. Tijdens deze restauratie werden onder andere de grachten alsook de houtkanten aan de westelijke helft hersteld, en een houten brug geplaatst ter herinnering aan de vroegere ophaalbrug.
Vandaag is de Herenterschans een goed bewaard voorbeeld van een Kempense schans, en onderdeel van het lokale erfgoed van Pelt.
Langs de schans loopt ook Buurtweg 46, een oude veldweg die in de 19e eeuw werd opgenomen in de Atlas der Buurtwegen. De weg volgde het tracé van de huidige Vrundenweg en boog af naar de Prinsenloop.
Rond 1840 bevond men zich hier letterlijk aan het einde van de bewoonde wereld. De omgeving aan het einde van de buurtweg bestond uit de uitgestrekte heidevlakten van de Kolisheide, waar herders met hun schapen en koeien vrij rondtrokken.
Pas in 1909 begon de verkaveling en omvorming tot landbouwgebied.
Vandaag doet Buurtweg 46 dienst als trage weg, waar wandelaars in alle rust kunnen genieten van het landschap, ver weg van het gemotoriseerd verkeer. De weg is een mooi relict uit een ver verleden, dat herinnert aan hoe mensen vroeger leefden, werkten en zich beschermden.
Bronnen:
-Inventaris Onroerend Erfgoed Vlaanderen
graafschaploon.be
-Schansen in Limburg
Informatieplaat Buurtweg 46
-Gemeente Pelt
-Eigen observaties en reconstructie tijdens ochtendwandeling
Jochen Heyligen