Hij was een jongetje van vier toen hij met zijn broer kooltjes aan het oprapen was langs het spoor. Kooltjes om de kachel brandend te houden. Ze waren van een goederentrein gevallen. Hij had bijna een blikje vol en wilde er net trots mee naar zijn moeder lopen, toen een Duitse soldaat hen betrapte en hun buit uit hun handen schopte.
Zijn moeder had zeven hongerige buikjes te vullen. Voor haar zoontje’s vijfde verjaardag had ze één aardbei en een plakje zwart brood. Daar maakte ze een piepklein taartje mee. Dat was een welkome traktatie, na wekenlang erwtenpap uit de gaarkeuken.
Hij vertelt er niet vaak over, mijn vader. Maar als je goed oplet, kan je merken dat hij iets heeft meegemaakt. Iets wat wij ons niet voor kunnen stellen. Oorlog. Het klinkt voor mij als iets vanuit een akelige film. Hoe is het zover kunnen komen, heb ik me vaak afgevraagd. Hoe kunnen mensen elkaar zoiets aandoen?
Tachtig jaar vrijheid. We herdenken, leggen kransen en posten plaatjes op de socials. Nie wieder. Lest we forget.
Het rommelt in de verte, want terwijl wij onze vrijheid vieren, vallen er bommen op dorpen, scholen, ziekenhuizen. Er worden kinderen gedood, mensen zonder proces geëxecuteerd en moedwillig hongersnoden uitgelokt. We staan erbij en kijken ernaar, met onze vlaggetjes in de hand, met onze grote woorden die betekenisloos in de wind waaien. Wat is vrijheid als we die niet allemaal mogen vieren? Wat is vrede als die voor zoveel mensen een utopie is?
Hij is een man van vijfentachtig nu. Hij vult nog steeds de kelder met een grote voorraad blikken, zout, zeep, soda… Het hamsteren is in zijn DNA gesleten. Want onder zijn vel is die oorlog nooit helemaal vergeten. Hij vertelt aan zijn kleinzonen over dat piepkleine verjaardagstaartje. Over de vliegtuigen, de tanks en hoe bang hij was. Ze luisteren met open mond, als naar een spannend jongensboek.
Het rommelt in onze onderbuik. Zullen we ook honderd jaar vrijheid mogen vieren? Zal de oorlog een verhaal van lang vervlogen tijden blijven? Of trappen we ook hier weer in de val van haat, xenofobie en de spierballentaal van zogenaamd sterke leiders? Of leren we op een dag echt van de geschiedenis? Vrijheid is een werkwoord. Vrede is een opdracht. Een fakkel die brandend moet worden gehouden, ook als het hard waait. Vooral dan. Nie wieder. Lest we forget.
Claudia Nieuwenhuizen